ايگ‌نوبل

سلام دوستان، از تکلیفی که دکتر غلامپور راجع به جایزه نوبل داده بود یاد یک مطلب جالب که در روزنامه شرق خوانده بودم افتادم. شما هم بخوانید جالبه: (اصل مطلب را اینجا بیابید)

شوخ‌طبعي و تفكر حاصل جايزه ايگ‌نوبل است
شكل دگر خنديدن
دكتر عبدالوهاب فخرياسري
شايد منتظر تلفني از سوئد هستيد. اين انتظاري است كه در تمام طول زندگي حرفه‌اي (يا شايد حتي پيش از آن) داشته‌ايد. بسيار خوب، تلفن زنگ مي‌زند ولي نه از سوئد، بلكه از كمبريج، كمبريج البته نه كمبريج انگليس بلكه ماساچوست امريكا. صداي بسيار مطبوعي از آن سوي سيم مي‌گويد: «تبريك، شما برنده شديد.» پس از گفت‌وگويي مطبوع و نسبتاً طولاني، با خوشحالي براي خود چاي يا قهوه‌‌اي مي‌آوريد و از خود مي‌پرسيد: «اين اتفاق براي من چه معنايي دارد؟» پرسشي ساده و در عين حال بسيار مفيد: برنده جايزه ايگ‌نوبل شدن به چه معناست؟ و پاسخ چنين است كه جايزه ايگ‌نوبل مي‌تواند چيز خوبي هم باشد. جايزه ايگ‌نوبل تقليد شوخ‌طبعانه‌اي از جوايز نوبل است كه همه‌ساله در اوايل پاييز (حوالي زماني كه برندگان جوايز نوبل واقعي اعلام مي‌شوند) به 10 دستاوردي كه «نخست مردم را مي‌خنداند و سپس آنها را به فكر مي‌اندازد»، تعلق مي‌گيرد. جوايز مذكور با پشتيباني نشريه «سالنماي پژوهش‌هاي نامحتمل»، در سالن تئاتر ساندرس دانشگاه هاروارد و توسط برندگان نوبل توزيع مي‌شوند. معناي ضمني جوايز مذكور گاه انتقاد است، از جمله جوايزي كه به دو پژوهش در زمينه هوميوپاتي يا جوايزي كه در رشته «آموزش علمي» به بوردهاي آموزش ايالتي كانزاس و كلرادو (به خاطر كارهايي كه در رابطه با آموزش تكامل به كودكان انجام داده بودند) تعلق گرفتند. ولي بيشتر مواقع، منظور جلب توجه به مقالات علمي است، كه از برخي لحاظ مضحك يا غيرمنتظره‌اند. از جمله، اظهار اين مطلب كه سياهچاله‌ها حائز كليه شرايط و لوازم فني لازم و مناسب براي آنكه همان جهنم باشند، هستند و پژوهش پيرامون به اصطلاح «قاعده پنج ثانيه»؛ باوري كه به شوخي بيشتر شبيه است و طبق آن اگر چيزي را كه روي زمين افتاده در كمتر از پنج ثانيه برداريم، آلوده نخواهد شد. جوايز ايگ‌نوبل نخستين‌بار در سال 1991 اعطا شدند و متعلق به كشفياتي بودند كه «نمي‌توانست يا نبايد صورت مي‌گرفتند». در آن زمان نامي كه بر آن نهادند، ماخوذ از واژه انگليسي ignoble بود كه به معناي پست و فرومايه است. در واقع در اينجا از جناس بين اين واژه و نام «جايزه نوبل» استفاده شد و گرچه اين دو از نظر املايي با يكديگر متفاوتند، ولي در هر صورت ذكر عنوان ig no-BELL براي جشن اعطاي جوايز مذكور در نظر گرفته شده كه براي بسياري يادآور مراسم اعطاي جوايز نوبل است. چند روز پس از مراسم مذكور، سخنراني‌هاي غيررسمي در انستيتو تكنولوژي ماساچوست (ام‌آي‌تي) برگزار مي‌شوند كه طي آن دريافت‌كنندگان جوايز اين فرصت را خواهند داشت كه درباره دستاوردهاي خويش و فايده آنها براي عامه مردم صحبت كنند. سازمان‌هاي ديگري كه حامي اين مراسم ساليانه‌اند، عبارتند از «انجمن كامپيوتر هاروارد»، «انجمن داستان‌هاي علمي‌-تخيلي هاروارد-رادكليف» و «انجمن دانشجويان فيزيك هاروارد-رادكليف». برخلاف جايزه «داروين» كه هدفش تنها سرگرمي و تفريح است، هدف از اعطاي جوايز ايگ‌‌نوبل از جمله برانگيختن ميل و علاقه عامه به مسائل علمي نيز هست. به قول «مارك آبراهام» سردبير نشريه «سالنماي پژوهش‌هاي نامحتمل»: «اين جوايز با هدف خنداندن و سپس به فكر فرو بردن طراحي شده‌اند.» مراسم جشن به طور زنده از راديو و در اينترنت پخش مي‌شود. دست‌اندركاران اعطاي جوايز ايگ‌نوبل، مراسمي در انگلستان در «هفته ملي علم» برگزار مي‌كنند. به علاوه، به كشورهاي ديگر از جمله استراليا نيز سفر مي‌كنند. از سوي ديگر، در سال 1995 «سر رابرت مي» مشاور علمي ارشد دولت بريتانيا با اين ادعا كه دادن اين گونه جوايز خطر به سخره گرفتن آزمايش‌هاي «حقيقتاً علمي» را در پي دارد، از دست‌اندركاران جوايز ايگ‌نوبل خواست از اين به بعد دانشمندان انگليسي را براي دريافت جوايز مذكور دعوت نكنند. از سال 1991 جوايز ايگ‌‌نوبل به طور مرتب براي بسياري رشته‌ها از جمله فيزيك، شيمي، فيزيولوژي‌/پزشكي، ادبيات و صلح و نيز رشته‌هاي ديگري كه به طور معمول جوايز نوبل به آنها تعلق نمي‌گيرد، مثل بهداشت همگاني، مهندسي، زيست‌شناسي و پژوهش‌هاي بين‌رشته‌اي اعطا شده‌اند. گفتني است يكي از مراسم سنتي در خلال اين جشن‌ها، پرتاب موشك‌هاي كاغذي به داخل سن تئاتر است. جشن اهداي جوايز ايگ‌نوبل 2010 بامداد جمعه 9 مهرماه در تالار سندرز دانشگاه هاروارد برگزار شد و برندگان امسال آن به ترتيب زير معرفي شدند.ايگ‌نوبل مهندسي«كارينا آسويدو وايت‌هاوس» و «اگنس روشا گاسلين» از انجمن باغ‌ وحش لندن و «دايان ژندرون» از انستيتو پلي‌تكنيك ملي مكزيك براي ابداع روش جمع‌آوري ترشحات بيني نهنگ‌ها با استفاده از هلي‌كوپتر كنترل از راه دور. اين دانشمندان در تحقيقات مشترك خود موفق شدند روشي ابداع كنند كه به وسيله آن مي‌توان بدون صيد وال‌ها، بازدم آنها را كه حاوي اطلاعات مفيدي است مورد آزمايش قرار داد. اين دانشمندان با استفاده از يك هلي‌كوپتر كنترل از راه دور سه‌كيلوگرمي كه مجهز به بشقاب‌هاي كوچك و صفحه‌هاي پلاستيكي استرليزه است، بازدم وال‌ها را هنگام حضور روي سطح آب مورد آزمايش قرار مي‌دهند. بازدم وال‌ها حاوي ترشحات مختلف بدن وال است. اين دانشمندان توانستند با اين روش از 22 وال نمونه‌برداري كنند. ايگ‌نوبل پزشكي«سيمون رايت‌ولد» از دانشگاه آمستردام هلند و «ايليا ون‌بيست» از دانشگاه تيلبورگ هلند براي كشف اين موضوع كه نشانه‌هاي آسم را مي‌توان با سواري روي قطارهاي هوايي شهربازي درمان كرد.ايگ‌نوبل شيمي«اريك آدامز» از ام‌آي‌تي، «اسكات سوكولوفسكي» از دانشگاه A&M تگزاس، «استيفن ماسوتاني» از دانشگاه هاوايي و شركت بريتيش‌پتروليوم براي نقض اين باور قديمي كه آب و نفت با هم تركيب نمي‌شوند!

ايگ‌نوبل طراحي سيستم‌هاي حمل و نقل«توشيوكي ناكاگاكي»، «آتسوشي ترو»، «سيجي تاكاگي»، «تتسو سايگوسا»، «كنتارو ايتو»، «كنجي يوميكي»، «ريو كوباياشي» از ژاپن و «دن ببر» و «مارك فريكر» از انگلستان براي استفاده از كپك لجن جهت تعيين مسيرهاي بهينه نصب ريل راه‌آهن. از قرار معلوم الگوي رشد كپك لجن، شبكه‌هاي هوشمند را تداعي مي‌كند. لازم به ذكر است كه اعضاي اين تيم، ايگ‌نوبل 2008 را نيز براي استفاده از كپك لجن در حل معماها از آن خود كرده بودند.ايگ‌نوبل فيزيك«ليان پاركين»، «شيلا ويليامز» و «پاتريشيا پريست» از دانشگاه اوتاگو در نيوزيلند. آنها در مطالعه‌اي نشان داده‌اند كه در مسيرهاي پياده‌روي يخ‌زده در فصل زمستان، اگر مردم روي كفش‌هاي خود جوراب بپوشند، به دفعات بسيار كمتري ليز مي‌خورند و آسيب مي‌بينند.ايگ‌نوبل بهداشت عمومي«مانوئل باربيتو»، «چارلز متيوز» و «لري تيلور» از اداره بهداشت و ايمني صنعتي فورت‌دتريك مريلند براي كشف تجربي ميكروب‌هاي خطرناكي كه به ريش دانشمندان مرد مي‌چسبد. كشف آنها مربوط به سال 1967 است يعني زماني كه در دفتر امنيت و بهداشت صنعتي ارتش امريكا كار مي‌كردند. آزمايشگاه جنگ‌افزارهاي بيولوژيكي ارتش در كنار محل كار آنها بود، بنابراين احتمال نشت پاتوژن‌ها عامل نگران‌كننده‌اي محسوب مي‌شد. دانشمندان مجبور به استفاده از ماسك صورت در آزمايشگاه بودند اما اگر دانشمندي داراي ريش بود اين ماسك به طور يكدست روي صورت قرار نمي‌گرفت و ريش به طور كامل پوشيده نمي‌شد. «باربيتو» مي‌گويد: «يك روز يك دانشمند كه هيچ ‌گاه مشكلي براي ما ايجاد نكرده بود همزمان با كار در آزمايشگاه ريش خود را بلند كرده بود. من به او گفتم نبايد ريش داشته باشد زيرا آلوده مي‌شود اما او گفت اطلاعاتي كه ثابت مي‌كند اين اقدام خطرناك است، كجاست؟» «باربيتو» موفق نشد هيچ گونه تحقيقاتي در اين خصوص پيدا كند بنابراين وي به همراه سه داوطلب ديگر به مدت 73 روز ريش خود را نتراشيدند، سپس با اسپري روي آن باكتري‌هاي غيرمضر پاشيدند. آنها پس از شست‌وشوي ريش متوجه شدند برخي از باكتري‌ها همچنان باقي مانده‌اند. ايگ‌نوبل صلح«ريچارد استفانز»، «جان اتكينز» و «اندرو كينگستون» از دانشگاه كيل انگلستان، براي تاييد اين باور عمومي كه سوگند خوردن باعث كاهش درد و رنج مي‌شود. اين دانشمندان در يك آزمايش از افراد داوطلب خواستند دست خود را در آب بسيار سرد و پر از يخ كنند و در عين حال صحبت كنند. از آ‌نها خواسته شد در صحبت‌هاي خود يا حرف عادي و خنثي به زبان آورند يا فحش دهند. افرادي كه ناسزا مي‌گفتند از تحمل بالاتري در برابر درد برخوردار بودند و ضربان قلب آنها نيز نسبت به ساير افراد بيشتر بود.ايگ‌نوبل اقتصادمديران شركت «گلدمن ساكس» براي ابداع و ارتقاي روش‌هاي جديد سرمايه‌گذاري در اقتصاد جهاني كه باعث افزايش سود اقتصادي و كاهش ريسك مي‌شود.ايگ‌نوبل مديريت«الساندرو پلوچينو»، «آندره رپيساردا» و «سزار گاروفالو» از دانشگاه كاتانياي ايتاليا براي نمايش رياضي اين موضوع كه اگر مديران شركت‌ها و سازمان‌ها كارمندان‌شان را به طور تصادفي ترفيع دهند، كارايي سازمان به شدت افزايش خواهد يافت!

ايگ‌نوبل زيست‌شناسي«ليبيائو ژانگ»، «مين تان»، «گوانگ‌جيان ژو»، «جيانپينگ يه»، «تيو هونگ»، «شان‌يي ژو» و «شويي ژانگ» از چين به همراه «گرت جونز» از دانشگاه بريستول انگلستان براي تهيه مستند علمي رفتارهاي خاص خفاش ميوه‌خوار.

دريافت نوبل واقعي پس از ايگ‌نوبل
قورباغه پرنده
دانشمند روسي كه هفته گذشته به عنوان برنده جايزه نوبل فيزيك 2010 معرفي شد، 10 سال پيش هم طعم نوبل را چشيده بود؛ البته به خنده‌دارترين شكل ممكن! «آندره گيم» دانشمند روس‌تبار دانشگاه منچستر انگليس كه به همراه يك فيزيكدان روس ديگر اين دانشگاه به دليل تحقيقاتش در زمينه گرافن موفق به دريافت جايزه نوبل فيزيك امسال شد در سال 2000 به دليل شناور كردن يك قورباغه در فضايي مغناطيسي، جايزه ايگ‌نوبل را به خود اختصاص داده بود. «گيم» پس از دريافت جايزه گفته بود به جايزه خود افتخار مي‌كند. نكته مهم در آزمايش قورباغه معلق كه به نظر مي‌رسد در حال پرواز است، اثبات پديده‌اي به نام ديامگنتيسم است. مواد ديامگنتيك مانند آب به وسيله ميدان مغناطيسي پس زده مي‌شوند. بنابراين يك ميدان مغناطيسي بسيار قدرتمند مي‌تواند يك قورباغه را در فضا معلق نگه دارد زيرا بخش اعظم بدن قورباغه از آب تشكيل شده است.